AI ทำให้เราฉลาดน้อยลงหรือเปล่า คู่มือสำหรับน้องๆ ที่อยากเข้าใจเทคโนโลยี

สวัสดีครับน้องๆ ทุกคน! วันนี้เราจะมาคุยกันเรื่องที่น่าสนใจมากๆ เกี่ยวกับปัญญาประดิษฐ์ หรือที่เราเรียกกันสั้นๆ ว่า AI (Artificial Intelligence) เทคโนโลยีที่กำลังเปลี่ยนแปลงโลกของเราอยู่ตอนนี้

หลายคนอาจจะสงสัยว่า AI นี่ช่วยให้เราฉลาดขึ้นหรือทำให้เราฉลาดน้อยลงกันแน่? บทความนี้จะช่วยให้น้องๆ เข้าใจว่า AI คืออะไร มีผลกระทบยังไงกับสมองของเรา และเราควรใช้ AI อย่างไรให้เป็นประโยชน์ และไม่ทำให้สมองของเราอ่อนแอ

AI คืออะไร? ทำไมมันถึงสำคัญ?

AI คือเทคโนโลยีที่ทำให้เครื่องจักรหรือคอมพิวเตอร์สามารถทำงานที่ต้องใช้ความคิดเหมือนมนุษย์ เช่น การแก้ปัญหา การตอบคำถาม หรือการสร้างงานศิลปะ

ตอนนี้ AI ถูกนำมาใช้ในหลายๆ อย่าง เช่น การเขียนอีเมล การทำงานในสำนักงาน การสร้างเพลงและหนัง รวมถึงช่วยนักเรียนและคนทำงานในการเรียนรู้และทำงานให้เร็วขึ้น

แต่คำถามที่น่าสนใจคือ เมื่อเราใช้ AI ช่วยคิดแทนเรา เราจะยังใช้สมองของเราได้ดีอยู่ไหม หรือว่าเราจะเริ่มพึ่งพา AI มากเกินไปจนทำให้สมองเราอ่อนแอ?

สมองของเราทำงานอย่างไรเมื่อเจอเทคโนโลยี?

สมองของมนุษย์เหมือนกล้ามเนื้อ ถ้าเราใช้มันบ่อยๆ มันก็จะแข็งแรงขึ้น แต่ถ้าเราไม่ใช้มัน มันก็จะอ่อนแรงลงเหมือนกล้ามเนื้อที่ไม่ได้ออกกำลังกาย

ตัวอย่างง่ายๆ ที่เราเห็นกันคือ การใช้ GPS นำทาง เมื่อเราพึ่งพา GPS มากเกินไป สมองของเราจะไม่ค่อยได้ฝึกจำเส้นทางหรือพัฒนาความจำทางด้านการนำทาง

มีงานวิจัยที่พบว่าคนที่ใช้ GPS หนักๆ จะมีความจำทางด้านสถานที่ลดลง แม้ว่าตัวเองจะไม่รู้ตัวก็ตาม นั่นแปลว่า การใช้เทคโนโลยีเพื่อความสะดวกสบายอาจทำให้สมองเราทำงานน้อยลง

ตัวอย่างจากชีวิตจริง: นักเรียนที่ใช้ AI ช่วยเขียนงาน

ในช่วงโควิด-19 ที่ผ่านมา มีอาจารย์คนหนึ่งชื่อ ดร. เดวิด ราฟโฟ (David Raffo) สังเกตเห็นว่านักเรียนของเขาทำงานเขียนได้ดีขึ้นมาก แต่เขารู้สึกว่าเรื่องนี้ดูผิดปกติ เพราะมันดีขึ้นเกินกว่าที่ควรจะเป็น เขาจึงถามนักเรียนและพบว่านักเรียนใช้ AI ช่วยเขียนงานแทน

ดร. ราฟโฟบอกว่า AI ช่วยให้ทำงานได้เร็วและง่ายขึ้น แต่ทักษะการเขียนของนักเรียนไม่ได้พัฒนาขึ้นจริงๆ เพราะพวกเขาใช้ AI ทำแทนสมองของตัวเอง

เขายังเปรียบเทียบว่า สมองของเราต้องการการออกกำลังกายเหมือนกล้ามเนื้อ ถ้าเราไม่ใช้มัน มันก็จะอ่อนแอลง การใช้ AI มากเกินไปอาจทำให้สมองของเราไม่แข็งแรงเหมือนเดิม

ผลกระทบของการพึ่งพา AI มากเกินไป

1. ความคิดและการตัดสินใจลดลง

มีการศึกษาหนึ่งที่สำรวจคนกว่า 600 คน พบว่าคนที่ใช้ AI บ่อยๆ มักจะใช้ AI ช่วยคิดและตัดสินใจแทนตัวเองมากขึ้น ซึ่งทำให้ความสามารถในการคิดวิเคราะห์และตัดสินใจลดลง

นั่นหมายความว่า เมื่อเราใช้ AI ช่วยคิดแทนเรามากๆ เราอาจจะลืมวิธีการคิดเอง และไม่สามารถคิดวิเคราะห์ข้อมูลหรือทำความเข้าใจอย่างลึกซึ้งได้เหมือนเมื่อก่อน

2. การตัดสินใจผิดพลาดจาก AI

ตัวอย่างที่น่าตกใจคือกรณีตำรวจในเมืองดีทรอยต์ สหรัฐอเมริกา ที่ใช้ระบบจดจำใบหน้าของ AI ช่วยจับผู้ต้องสงสัย แต่ระบบ AI ดันจับผิดตัวผู้หญิงคนหนึ่งที่กำลังตั้งครรภ์ถึง 8 เดือน ซึ่งทำให้เธอถูกจับและได้รับผลกระทบอย่างรุนแรง

เหตุการณ์นี้แสดงให้เห็นว่า AI ไม่ได้ถูกต้องเสมอไป และหากเราเชื่อ AI มากเกินไปโดยไม่ใช้ความคิดของตัวเอง ตรวจสอบข้อมูล หรือพิจารณาอย่างรอบคอบ อาจเกิดความเสียหายได้

3. การพึ่งพา AI ในชีวิตประจำวัน

น้องๆ อาจจะเคยเห็นคนใช้ AI ช่วยตอบคำถามง่ายๆ บนโซเชียลมีเดียแทนการคิดเอง เช่น การถาม AI ว่าคำพูดในโพสต์นั้นหมายความว่าอะไร ซึ่งเป็นตัวอย่างของการพึ่งพา AI มากเกินไป แม้เรื่องนั้นจะง่ายแค่ไหนก็ตาม

ถ้าเราพึ่งพา AI ในทุกเรื่อง เราอาจจะเริ่มขี้เกียจคิดและไม่ฝึกสมองของตัวเอง ซึ่งไม่ดีต่อการพัฒนาทักษะการคิด

อาการที่เรียกว่า “Algorithmic Complacency” คืออะไร?

คำนี้หมายถึงการที่เราปล่อยให้โปรแกรมหรือระบบ AI ตัดสินใจแทนเรา เช่น ระบบแนะนำวิดีโอใน YouTube หรือโพสต์ในโซเชียลมีเดีย ที่เลือกให้เราเห็นเนื้อหาตามที่ AI คิดว่าเราชอบ

นั่นหมายความว่า เราไม่ได้เลือกเองจริงๆ ว่าอยากดูอะไร หรืออยากรู้เรื่องอะไร แต่ AI เป็นคนเลือกให้เรา ซึ่งทำให้เราสูญเสียความเป็นตัวของตัวเอง และไม่ฝึกการตัดสินใจด้วยตัวเอง

AI กับข้อมูลที่ไม่ถูกต้อง

แม้ว่า AI จะดูฉลาดและตอบคำถามได้อย่างรวดเร็ว แต่มันยังมีข้อผิดพลาดมากมาย เช่น การให้ข้อมูลที่ไม่ถูกต้องหรือบิดเบือนความจริง

ตัวอย่างเช่น AI อาจจะบอกว่า โอบามาเป็นประธานาธิบดีคนแรกที่นับถือศาสนาอิสลาม หรือว่าการกินหินทุกวันดีต่อสุขภาพ ซึ่งข้อมูลเหล่านี้ผิดและอันตราย

นอกจากนี้ยังมีปรากฏการณ์ที่เรียกว่า “Model Collapse” คือเมื่อ AI เริ่มใช้ข้อมูลที่ถูกสร้างโดย AI เองเป็นข้อมูลฝึกสอนต่อไป ทำให้ข้อมูลเหล่านั้นบิดเบี้ยวและไม่แม่นยำมากขึ้นเรื่อยๆ

ผลกระทบของ Model Collapse

นักวิจัยพบว่าเมื่อ AI อ่านและเขียนข้อมูลที่สร้างโดย AI อีกที คุณภาพของข้อมูลจะลดลงมากหลังจากผ่านไปไม่กี่รอบ จนสุดท้ายข้อมูลที่ได้จะกลายเป็นไร้ความหมาย

ถ้าเกิดเหตุการณ์นี้ขึ้นจริงๆ อินเทอร์เน็ตของเราจะเต็มไปด้วยข้อมูลที่ผิดและไม่มีประโยชน์ ซึ่งอาจทำให้คนที่ใช้ AI เชื่อข้อมูลผิดๆ และทำให้ความรู้ของเราลดลง

เราควรใช้ AI อย่างไรไม่ให้สมองอ่อนแอ?

ถึงแม้ AI จะมีข้อจำกัดและปัญหา แต่ถ้าเราใช้มันอย่างถูกวิธี AI ก็สามารถช่วยเราได้มาก และทำให้ชีวิตง่ายขึ้น โดยเฉพาะในงานที่ซ้ำซากหรือใช้เวลานาน

นี่คือคำแนะนำสำหรับน้องๆ ในการใช้ AI อย่างชาญฉลาด:

1. ใช้ AI เป็นตัวช่วย ไม่ใช่ตัวแทนการคิด — ให้ AI ช่วยค้นหาข้อมูลหรือช่วยจัดระเบียบ แต่เราควรใช้สมองคิดวิเคราะห์และตัดสินใจเองเสมอ
2. ตรวจสอบข้อมูลเสมอ — อย่าเชื่อ AI ทุกอย่างทันที ตรวจสอบข้อมูลด้วยแหล่งอื่นๆ และคิดอย่างรอบคอบก่อนจะเชื่อ
3. ฝึกสมองด้วยการเรียนรู้และแก้ปัญหา — อย่าใช้ AI แทนการเรียนรู้ทักษะพื้นฐาน เช่น การเขียน การคำนวณ หรือการอ่านที่เข้าใจ
4. ตั้งคำถามและสงสัย — อย่ารับข้อมูลทุกอย่างจาก AI เป็นเรื่องจริงโดยไม่ตั้งคำถาม เพราะ AI อาจจะผิดได้
5. ใช้ AI เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ไม่ใช่ลดทอนความคิด — ใช้ AI เพื่อช่วยทำงานซ้ำๆ ให้เสร็จเร็วขึ้น แต่ยังต้องใช้ความคิดสร้างสรรค์และการวางแผนของตัวเอง

ตัวอย่างเทคโนโลยีที่ช่วยให้ชีวิตง่ายขึ้นโดยไม่ทำให้สมองอ่อนแอ

มีเทคโนโลยีที่ใช้ AI อย่างชาญฉลาด เช่น แอปพลิเคชัน eSIM สำหรับนักเดินทางชื่อ Salee ที่ช่วยให้เราเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตได้ง่ายและประหยัดค่าใช้จ่ายเมื่อไปต่างประเทศ

แอปนี้ช่วยให้เราไม่ต้องเสียเวลาหรือความยุ่งยากในการหาซื้อซิมการ์ดแบบเดิม และยังช่วยให้เรามีอินเทอร์เน็ตตลอดเวลา แต่ยังต้องใช้สมองวางแผนและตัดสินใจเลือกแพลนข้อมูลเอง

ประวัติเทคโนโลยีที่ช่วยงานคน แต่ไม่ได้ทำให้คนโง่ลง

ย้อนกลับไปในปี 1979 มีโปรแกรมคอมพิวเตอร์ชื่อ VisiCalc ซึ่งเป็นสเปรดชีตแรกที่ช่วยให้นักบัญชีทำงานได้เร็วขึ้น แต่ไม่ได้ทำให้นักบัญชีโง่ลง เพราะคนที่เข้าใจโปรแกรมและใช้มันอย่างถูกต้องจะได้ประโยชน์มากกว่า

เหมือนกับ AI ในปัจจุบัน ถ้าเราใช้มันอย่างมีสติและรู้ข้อจำกัดของมัน เราจะได้ประโยชน์มากมายโดยไม่เสียทักษะการคิดของตัวเอง

สรุป: AI ทำให้เราฉลาดน้อยลงไหม?

คำตอบคือ มันขึ้นอยู่กับวิธีที่เราใช้ AI ถ้าเราใช้ AI เป็นเครื่องมือช่วยงานและยังคงฝึกสมองคิด วิเคราะห์ และเรียนรู้ด้วยตัวเอง AI จะเป็นเพื่อนที่ดีช่วยให้ชีวิตเราง่ายขึ้น

แต่ถ้าเราใช้ AI มากเกินไปจนไม่คิดเองเลย สมองของเราก็จะอ่อนแอลง และเราอาจจะสูญเสียทักษะสำคัญที่ทำให้เราฉลาดและมีความคิดสร้างสรรค์

ดังนั้น น้องๆ ควรใช้ AI อย่างระมัดระวัง และอย่าลืมว่า “เราคิด เราจึงมีตัวตน” เหมือนคำพูดของนักปรัชญา René Descartes ที่บอกว่า “Cogito, ergo sum” หรือ “ฉันคิด ดังนั้นฉันจึงมีอยู่”

คำถามให้คิด

• น้องๆ เคยใช้ AI ช่วยทำงานหรือเรียนไหม? รู้สึกอย่างไรบ้าง?
• คิดว่าสมองของตัวเองยังแข็งแรงดีไหม หรือว่าเคยรู้สึกว่าขี้เกียจคิด?
• น้องๆ จะใช้ AI อย่างไรให้เป็นประโยชน์และไม่เสียทักษะการคิด?

หวังว่าบทความนี้จะช่วยให้น้องๆ เข้าใจเรื่อง AI และการใช้สมองของเราได้ดีขึ้นนะครับ จำไว้ว่าการคิดเองคือสิ่งที่ทำให้เราเป็นมนุษย์ที่พิเศษ และ AI ควรเป็นเครื่องมือช่วย ไม่ใช่ตัวแทนของความคิดเรา

ขอบคุณที่อ่านจนจบ แล้วเจอกันใหม่บทความหน้าครับ!