เทคนิคการใช้ AI ให้ฉลาด

ปัญญาประดิษฐ์ (AI) กลายเป็นเครื่องมือทรงพลังที่เข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันและการทำงานอย่างแพร่หลาย คำถามสำคัญที่หลายคนตั้งข้อสงสัยคือ “ใช้ AI อย่างไรไม่ให้โง่” หลายคนเริ่มรู้สึกว่า หลังจากใช้ AI แล้ว สมองทำงานน้อยลง ความจำถดถอย และความคิดสร้างสรรค์ลดลงไปด้วย จริงหรือไม่ที่ AI กำลังทำให้มนุษย์โง่ลง หรือว่ามันเป็นเพียงภาพลวงตาที่เกิดจากการใช้งานที่ผิดวิธี

บทความนี้จะพาคุณไปเจาะลึกงานวิจัยจาก MIT Media Lab และผลสำรวจจาก Microsoft ที่ให้ภาพชัดเจนเกี่ยวกับผลกระทบของ AI ต่อการทำงานของสมองมนุษย์ พร้อมแนะนำเทคนิคและแนวทางการใช้ AI อย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อให้คุณไม่ตกเป็นเหยื่อความคิดที่ถูกลดทอน แต่กลับกลายเป็นผู้ใช้ AI ที่ฉลาดและเก่งขึ้นในทุกครั้งที่ใช้งาน 

ทำไมถึงรู้สึก “โง่” เมื่อใช้ AI

หลายคนที่เริ่มใช้ AI โดยเฉพาะแชทบอทหรือเครื่องมือช่วยเขียน คิด และสรุปงาน มักมีความรู้สึกว่า “สมองทำงานน้อยลง” หรือ “คิดน้อยลง” เหมือนกับว่าเราไม่ได้ใช้ความคิดแบบเดิมเหมือนแต่ก่อนที่ต้องคิดเองทำเองทุกอย่าง งานวิจัยจาก MIT Media Lab ช่วยให้เราเข้าใจปรากฏการณ์นี้ได้ดีขึ้น

งานวิจัยนี้ได้แบ่งกลุ่มตัวอย่างออกเป็น 3 กลุ่มหลัก ได้แก่

• กลุ่มที่คิดเองทุกอย่างโดยไม่ใช้ AI หรือเครื่องมือค้นหา
• กลุ่มที่ใช้เครื่องมือค้นหาเว็บ เช่น Google ในการช่วยค้นหาข้อมูล
• กลุ่มที่ใช้ AI อย่างเต็มที่ในการช่วยคิดและเขียน

เมื่อวัดการทำงานของสมองผ่านเครื่องมือ EEG พบว่า สมองของกลุ่มที่คิดเองทำงานหนักที่สุด ส่วนกลุ่มที่ใช้เครื่องมือค้นหาเริ่มทำงานน้อยลง และกลุ่มที่ใช้ AI ทำงานน้อยลงสุด นั่นหมายความว่า AI ช่วยประหยัดแรงคิดของสมองอย่างชัดเจน แต่ผลข้างเคียงคือสมองไม่ได้ถูกกระตุ้นให้คิดมากเท่าเดิม

นอกจากนี้ ยังพบว่าผู้ใช้ AI บางรายมีแนวโน้ม “ลืม” สิ่งที่เพิ่งเขียนไปไม่นาน หรือมักจะเขียนซ้ำๆ ในกรอบเดิมๆ เนื่องจาก AI มักตอบคำถามด้วยข้อมูลที่มีอยู่ในฐานข้อมูล ทำให้ผู้ใช้ไม่ต้องคิดใหม่หรือวิเคราะห์ลึกซึ้ง

Microsoft: 70% คิดน้อยลง, 30% คิดมากขึ้น

ผลการสำรวจจาก Microsoft ตอกย้ำภาพนี้ โดยระบุว่า 70% ของผู้ใช้ AI รู้สึกว่าตัวเอง “คิดน้อยลง”
ในขณะที่อีก 30% รู้สึกว่า “คิดมากขึ้น” เหตุผลที่เป็นเช่นนี้ขึ้นอยู่กับวิธีการใช้งานและทัศนคติของผู้ใช้

กลุ่มที่คิดน้อยลงมักจะใช้ AI เป็นเพียงเครื่องมือช่วยประหยัดแรงคิด เช่น ใช้ AI เขียนงานแทนโดยไม่ตั้งคำถามหรือวิเคราะห์ผลลัพธ์อย่างรอบคอบ ซึ่งนำไปสู่การพึ่งพา AI มากเกินไปและทักษะคิดเชิงวิพากษ์ลดลง

ในทางกลับกัน กลุ่มที่คิดมากขึ้นใช้ AI เป็น “คู่คิด” หรือ “โค-พิลอต” ที่ช่วยขยายและพัฒนาความคิด พวกเขามีความมั่นใจในทักษะของตนเอง และไม่เชื่อ AI โดยตรง แต่จะตั้งคำถาม ตรวจสอบ และปรับปรุงคำตอบที่ได้จาก AI เพื่อให้เหมาะกับบริบทและเป้าหมายของตนเอง

AI เปลี่ยนรูปแบบการคิดเชิงวิพากษ์อย่างไร

งานวิจัยชี้ให้เห็นว่า AI ไม่ได้แทนที่การคิดเชิงวิพากษ์ของมนุษย์ แต่เปลี่ยนรูปแบบไปในสามมิติหลัก ได้แก่

1. การตั้งเป้าหมายและกำหนดคำสั่งอย่างชัดเจน
   ผู้ใช้ต้องรู้ว่าต้องการอะไรจาก AI เช่น การตั้งโจทย์ที่ชัดเจนเพื่อให้ AI สร้างภาพหรือไอเดียที่ตรงกับความต้องการจริง ๆ
2. การตรวจสอบและวิเคราะห์ผลลัพธ์ที่ได้
   การตรวจสอบข้อมูลที่ AI ให้มาว่าถูกต้องหรือเหมาะสมหรือไม่ โดยอาจเปรียบเทียบกับข้อมูลอื่นหรือใช้ความรู้ของตนเองเป็นเกณฑ์
3. การปรับแต่งและอัปเกรดคำตอบให้เหมาะสมกับบริบท
   เช่น การปรับโทนภาษาให้เหมาะสมกับกลุ่มเป้าหมาย หรือการปรับเนื้อหาให้ตรงกับวัฒนธรรมและบริบทของผู้ใช้งาน

การเปลี่ยนแปลงนี้ทำให้การคิดเชิงวิพากษ์ไม่ได้หายไป แต่กลายเป็นการคิดในรูปแบบใหม่ที่ต้องมีทักษะในการตั้งคำถาม ตรวจสอบ และปรับแต่งผลลัพธ์ที่ได้จาก AI อย่างมีประสิทธิภาพ

การเปลี่ยนแปลงที่สำคัญในยุค AI

เมื่อ AI เข้ามามีบทบาทในงานที่ต้องใช้ความคิดและความรู้ ความเปลี่ยนแปลงที่สำคัญในการทำงานยุคใหม่นี้สามารถสรุปได้เป็น 3 ประการ

1. เปลี่ยนจากการผลิตงานด้วยตนเองเป็นการตรวจสอบและควบคุม AI
   มนุษย์ไม่ได้ทำทุกอย่างด้วยตัวเองอีกต่อไป แต่ต้องเปลี่ยนบทบาทเป็น “ผู้จัดการ” ที่คอยควบคุม ตรวจสอบ และปรับแต่งคำสั่งให้ AI ทำงานได้ตรงตามความต้องการ
2. เปลี่ยนจากการแก้ไขปัญหาเป็นการเลือกผลลัพธ์ที่เหมาะสมที่สุด
   AI สามารถนำเสนอวิธีแก้ปัญหาหลายแบบ แต่ไม่จำเป็นต้องเป็นคำตอบที่ “ดีที่สุด” เสมอไป งานของมนุษย์คือการเลือกวิธีที่เหมาะสมที่สุดตามสถานการณ์และบริบท
3. เปลี่ยนจากการลงมือทำเองเป็นการจัดการและควบคุมคำสั่ง
   มนุษย์ต้องเรียนรู้วิธีการเขียนคำสั่งที่แม่นยำและชัดเจนเพื่อให้ AI ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และต้องมีทักษะการตรวจสอบผลลัพธ์อย่างต่อเนื่อง

อะไรที่ทำให้คนใช้ AI ฉลาด

งานวิจัยยังพบว่า แรงจูงใจสำคัญที่ทำให้ผู้ใช้ AI มีทักษะคิดเชิงวิพากษ์และใช้ AI อย่างชาญฉลาด มี 3 ข้อหลัก ได้แก่

1. ต้องการสร้างงานคุณภาพสูง
   ผู้ที่อยากทำงานให้ดีที่สุดจะไม่ปล่อยให้ AI คิดแทนทั้งหมด แต่จะใช้ AI เป็นเครื่องมือเสริมเพื่อยกระดับผลงาน
2. ตระหนักถึงความเสี่ยงของข้อผิดพลาด
   รู้ว่าคำตอบจาก AI อาจไม่สมบูรณ์หรือผิดพลาดได้ จึงต้องตรวจสอบและฝึกฝน AI อย่างต่อเนื่อง
3. มีความต้องการพัฒนาทักษะของตนเอง
   ผู้ที่อยากเรียนรู้และพัฒนาตนเองจะใช้ AI เพื่อฝึกฝนและเพิ่มพูนความรู้ แทนที่จะพึ่งพา AI อย่างเดียว

อุปสรรคขัดขวางการใช้ AI ให้ฉลาด

ในทางกลับกัน ยังมีอุปสรรคที่ทำให้คนส่วนใหญ่ยังไม่ใช้ AI อย่างมีประสิทธิภาพ ได้แก่

1. มองว่างานนั้นไม่สำคัญ
   จึงไม่ใส่ใจในการใช้ AI เพื่อพัฒนางาน
2. ขาดเวลาและไม่ใช่ความรับผิดชอบโดยตรง
   ทำให้ไม่อยากลงทุนเวลาในการเรียนรู้และตรวจสอบ AI
3. ขาดทักษะเฉพาะในการตรวจสอบและปรับปรุงผลลัพธ์
   ทำให้ไม่มั่นใจในการใช้ AI และมักปล่อยให้ AI คิดแทนโดยไม่วิเคราะห์

ห้าเทคนิคการใช้ AI ให้เก่งขึ้น

เพื่อป้องกันไม่ให้ AI ทำให้เรากลายเป็นคนโง่ลง และใช้ AI อย่างชาญฉลาด ผมขอสรุป 5 เทคนิคสำคัญที่คุณควรนำไปใช้ได้ทันที

1. ถามอย่างมีเป้าหมาย
   อย่าถาม AI อย่างไร้ทิศทาง เช่น “ช่วยคิดหัวข้อนี้หน่อย” แต่ควรถามให้ชัดเจน เช่น “ช่วยคิดหัวข้อเศรษฐกิจที่เชื่อมกับอนาคตของ AI พร้อมไอเดียและจุดขายกลุ่มเป้าหมาย” การตั้งคำถามแบบนี้ช่วยให้คุณได้คำตอบที่มีคุณภาพ และยังฝึกให้คุณคิดก่อนใช้ AI
2. อ่านผลลัพธ์อย่างวิจารณ์และไม่เชื่อ AI โดยตรง
   ทุกครั้งที่ AI ตอบคำถาม ต้องตั้งคำถามกับคำตอบเสมอ เช่น ข้อมูลนี้มาจากไหน มีข้อมูลที่ขัดแย้งหรือไม่ ทำไมคำตอบนี้สำคัญ การเชื่อ AI ทุกอย่างโดยไม่วิเคราะห์จะทำให้คุณปล่อยตัวเองไปกับคำตอบสำเร็จรูปซึ่งอาจผิดพลาด
3. ใช้ AI เป็นเครื่องมือต่อยอดความรู้ ไม่ใช่เครื่องมือทดแทนความรู้
   AI คือเครื่องมือที่ช่วยให้คุณเข้าใจข้อมูลมากขึ้น สรุปเนื้อหา หรือช่วยให้คุณต่อยอดความคิดได้ดีขึ้น แต่หากคุณใช้ AI แค่เพื่อให้มันทำงานแทนโดยไม่เข้าใจเนื้อหาหรือไม่เพิ่มพูนความรู้ คุณจะไม่ได้พัฒนาทักษะของตัวเอง
4. ให้ฟีดแบ็กกับ AI อย่างสม่ำเสมอ
   โดยเฉพาะเมื่อใช้ AI แบบสมัครสมาชิก เช่น ChatGPT Plus ให้คุณพิมพ์คำถามต่อเนื่องและให้ข้อมูลเพิ่มเติม เช่น “ตอนนี้มันยังไม่ลึกพอ ช่วยเพิ่มตัวอย่างธุรกิจจริงในไทย” การให้ฟีดแบ็กนี้ช่วยฝึก AI และช่วยให้คุณฝึกทักษะการตั้งคำถามและวิเคราะห์อย่างลึกซึ้ง
5. ใช้ AI เพื่อคิดร่วม ไม่ใช่คิดแทน
   จงใช้ AI เป็นโค-พิลอต หรือคู่คิดที่ช่วยเสริมความคิดของคุณ ไม่ใช่ปล่อยให้ AI คิดแทนทั้งหมด คุณต้องคิดวิเคราะห์ ตรวจสอบ และตัดสินใจเองเสมอ เพื่อไม่ให้ความคิดของคุณลดทอนลงและไม่ตกเป็นทาสของคำตอบสำเร็จรูป

AI ไม่ได้ทำให้เราฉลาดน้อยลง แต่ขึ้นอยู่กับวิธีใช้

จากงานวิจัยและผลสำรวจต่าง ๆ ชัดเจนว่า AI ไม่ได้ทำให้มนุษย์โง่ลงโดยตรง แต่เป็นการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการใช้สมองและการคิด เราอาจรู้สึกว่า “คิดน้อยลง” เพราะ AI ช่วยประหยัดแรงคิดในบางส่วน แต่ในขณะเดียวกันก็ต้องใช้ความคิดและทักษะใหม่ ๆ ในการตั้งคำถาม ตรวจสอบ และปรับแต่งผลลัพธ์ที่ AI สร้างขึ้น

จุดตัดที่แท้จริงอยู่ที่ตัวเราเองว่า จะใช้ AI อย่างไรให้เป็นเครื่องมือ “คิดร่วม” ไม่ใช่ “คิดแทน” การใช้ AI อย่างชาญฉลาดไม่เพียงแต่ช่วยป้องกันไม่ให้เรากลายเป็นคนโง่ลง แต่ยังช่วยขยายขอบเขตความสามารถของเราให้กว้างไกลอย่างไม่มีที่สิ้นสุด

ดังนั้น อย่ากลัวที่จะถามคำถามที่ดู “โง่” อย่ากลัวที่จะตั้งคำถามกับคำตอบของ AI และอย่าปล่อยให้ AI คิดแทนคุณ แต่ใช้มันเป็นคู่คิดที่ช่วยให้คุณฉลาดขึ้นอย่างไร้ขอบเขต

สุดท้ายนี้ ผมขอทิ้งไว้ด้วยคำแนะนำสำคัญที่สุด: “จงใช้ AI เพื่อคิดร่วมกัน ไม่ใช่คิดแทน” ถ้าคุณทำได้ คุณจะเป็นผู้ใช้ AI ที่ไม่เพียงแต่ป้องกันตัวเองจากความโง่ แต่ยังกลายเป็นผู้ที่ขยายขอบเขตของความรู้และความคิดอย่างไม่มีขีดจำกัด